Amidan có tác dụng gì?
Amidan là một bộ phận trên cơ thể nằm tập trung ở hai bên cổ họng. Amidan có vai trò quan trọng nhưng cũng là cơ quan dễ bị tổn thương do có sự xâm nhập của các yếu tố gây hại. Cùng tìm hiểu vị trí, công dụng của amidan qua những thông tin sau.
Vị trí của amidan
Amidan là một tổ chức lympho lớn nhất cơ thể bao gồm có 6 khối, chúng nằm tập trung ở phía dưới niêm mạc hầu thành đám ở hai bên thành hòng tạo thành một vòng bạch huyết có tên gọi là Waldayer.
6 khối amidan trong vòng Waldayer phải kể tới là:
- Amidan vòm (VA): nằm ở vòm họng và có thể phát triển theo thành sau họng mũi.
- Amidan vòi: nằm ở bên trái và phải, quanh lỗ vòi tai
- Amidan khẩu cái: nằm ở bên trái và phải trong hố amidan của thành bên họng.
- Amidan lưỡi: nằm ở đáy lưỡi
Quá trình phát triển của thai nhi trong bụng mẹ gắn liền với sự hình thành của vòng Waldayer. Khi trào đời vòng Waldayer phát triển đầy đủ. Trẻ phát triển tới 1- 2 tuổi, khối amidan sẽ phát triển khá nhanh về khối lượng và mạnh nhất khi trẻ từ 3 – 7 tuổi và teo dần.
Các tác nhân gây hại muốn xâm nhập vào cơ thể từ mũi, miệng phải thông qua vòng bạch huyết Waldeyer. Vì vậy, khi amidan bị viêm biến nơi đây thành ổ lưu trú của vi trùng gây ra các bệnh lý về tai, phổi, ruột, khớp…gây hại cho sức khỏe của con người.
Cấu tạo của amidan
Như đã nêu ở trên, amidan được cấu tạo từ 6 khối bao gồm: Một khối amidan vòm, 1 khối amidan lưỡi, 2 khối amidan vòi và 2 khối amidan khẩu cái (amidan). Cấu tạo và chức năng của từng khối tạo nên amidan được nêu cụ thể như sau:
Amidan vòm (VA)
VA có hình dạng như khối tam giác có vị trí nằm ở vòm họng, chúng không được bao phủ bởi lớp biểu mô phía trên. VA được xem là hạch bạch huyết lớn nhất của cơ thể nằm ở vòm họng nhưng cũng có thể phát triển thành thành sau của họng mũi.
Quá trình hình thành của amidan vòm như sau: Chúng hình thành sớm trong khoảng thời gian từ tháng thứ 3 – 7 của thai kỳ và phát triển đầy đủ ở giai đoạn sơ sinh. Thời gian sau đó chúng to dần lên theo sự phát triển của trẻ cho tới khi trẻ được 6 – 7 tuổi. Chức năng của khối này tạo miễn dịch giúp cơ thể chống lại các virus, vi khuẩn, chất kích thích hoặc dị nguyên gây hại cho cơ thể. Sau đó, khi trẻ càng lớn, VA dần giảm sự phát triển và teo đi khi trẻ bước vào độ tuổi dậy thì.
Do nằm ở ngay vị trí cửa ngõ ra vào của hầu họng nên amidan vòm rất dễ bị các tác nhân gây hại tấn công đặc biệt là virus. Ngay từ khi mới được sinh ra, amidan vòm đã trở thành nơi trú ngụ của vi khuẩn nên rất dễ bị viêm VA nếu không được bảo vệ.
Amidan vòi
Vị trí của amidan vòi nằm ở hai bên phải và trái, quanh lỗ vòi tai và ngay dưới vòi Eustache. Tuy có cấu tạo hai khối nhưng đây lại là amidan có ít tổ chức Lympho và ít được chú ý đến khi nhắc đến amidan.
Amidan khẩu cái (amidan)
Amidan khẩu cái bao gồm hai khối nằm ở hai bên trái và phải, trong hố amidan thành bên họng, tùy thuộc vào độ tuổi mà kích thước to nhỏ khác nhau. Đây là amidan lớn nhất trong vòng bạch huyết Waldayer và là amidan duy nhất có thể quan sát bằng mắt thường khi dùng đèn soi.
Cấu tạo của amidan khẩu cái như sau: 2 trụ là trụ trước và trụ sau, bề mặt gồm nhiều hốc sâu và được bao phủ bởi biểu mô phủ ở phía trên. Nơi đây thực hiện chức năng chính của amidan nhưng cũng là nơi mà vi khuẩn và virus xâm nhập gây ra tình trạng viêm amidan.
Amidan lưỡi
Amidan lưỡi chỉ có một khối và là nơi tập trúng ít tế bào lympho nhất trong vòng bạch huyết Waldayer và cũng ít được nhắc đến.
Tất cả các khối amidan trên đều có cấu tạo với 3 lớp cụ thể như sau:
- Lớp biểu mô phủ: Đây là lớp biểu mô nằm ở trên mặt của amidan có tác dụng che chắn, bảo vệ và loại bỏ các tác nhân gây bệnh bám trên bề mặt amidan.
- Mô liên kết: Lớp mô này nằm phía dưới lớp biểu mô phủ, chúng là một lớp mô liên kết mỏng giàu mạch máu có tác dụng nuôi dưỡng amidan
- Hạch bạch huyết: Đây là lớp trong cùng của amidan và cũng là thành phần quan trọng nhất vì chúng có khả năng tiết ra các Immunoglobulin, là các kháng thể tự nhiên của cơ thể, giúp chống lại các tác nhân gây bệnh
Amidan có tác dụng gì?
Amidan là cơ quan lympho lớn của cơ thể, chúng có vai trò tạo miễn dịch có lợi để bảo vệ sức khỏe của cơ thể. Khi cơ thể bị tấn công bởi các yếu tố có hại như vi khuẩn, virus…amidan tiết ra các kháng thể và các lympho tế bào để chống lại các tác nhân gây hại đó. Vì vậy, đây là hệ thống phòng vệ đầu tiên của hệ miễn dịch có tác dụng thanh lọc các vi khuẩn và virus gây hại muốn xâm nhập vào cơ thể qua đường miệng và mũi.
Bình thường, amidan vòm sẽ không gây ảnh hưởng tới đường thở vì chúng chỉ dày khoảng 2mm. VA tuy mỏng nhưng có cấu tạo xếp thành nhiều nếp nên nó có diện tiếp xúc rất rộng. Vai trò của amidan là nhận diện, tạo ra các kháng thể để tiêu diệt vi khuẩn khi nhận thấy sự xâm nhập của chúng. Quá trình trên được thực hiện như sau:
- Không khí khi hít vào qua đường mũi sẽ tiếp xúc với VA trước khi vào phổi. Khi đó, vi khuẩn bám vào bề mặt tiếp xúc rất rộng của VA
- Các tế bào bạch cầu chờ sẵn ở đây , bắt giữ và nhận diện vi khuẩn để tạo ra kháng thể
- Kháng thể được nhân lên và đưa đi khắp nơi nhưng vị trí tập trung nhiều nhất vùng mũi họng tạo ra miễn dịch tại chỗ chống lại vi khuẩn và các yếu tố có hại khác
Ở giai đoạn đầu đời các hạch bạch huyết phát triển chưa đầy đủ nên cơ thể dựa vào amidan để bắt giữ và nhận diện các yếu tố có hại mà chúng ta hít hoặc nuốt phải. Mô amiđan đặc biệt quan tốt trong việc bắt giữ những hạt này vì nó có những hang hốc (crypts) làm tăng diện tích bề mặt. Trong 6 tháng đầu đời các mô amidan có vai trò đặc biệt quan trọng, sau đó các tuyến bạch huyết sẽ đảm nhiệm phần lớn công việc thay amidan.
Amidan là một cơ quan rất quan trọng đối với cơ thể nên khi chúng bị tổn thương gây ảnh hưởng xấu cho sức khỏe của con người. Vì vậy, cần có những biện pháp để bảo vệ amidan, nếu có biểu hiện bất thường cần đi khám và điều trị sớm giúp người bệnh tránh được những biến chứng nguy hiểm do viêm amidan gây ra.
Các bệnh thường gặp về amidan
Một số bệnh lý liên quan tới amidan thường gặp như:
- Viêm amidan
- Ung thư amidan
Thức ăn và mầm bệnh dần đọng lại trong các hang hốc của amidan có thể gây ra viêm nhiễm dẫn tới viêm họng hoặc viêm amidan. Trong đó, viêm amidan là một nhiễm trùng thường gặp với biểu hiện như đau họng, amidan sưng đỏ, gây cảm giác đau đớn rất khó chịu Để phòng tránh những bệnh về amidan cần:
- Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ, sử dụng nước muối loãng hoặc nước súc miệng giúp loại bỏ các vi khuẩn trú ngụ ở vòm họng một cách hiệu quả giúp ngăn ngừa tình trạng vi khuẩn xâm nhập và gây bệnh viêm amidan, viêm họng…
- Bổ sung các thực phẩm giàu vitamin C vào trong thực đơn hàng ngày giúp tăng cường hệ miễn dịch giúp chống viêm nhiễm. Các thực phẩm giàu vitamin C phải kể tới như ổi, xoài, cam, các loại trái cây và rau quả khác.
- Không uống nước lạnh, sử dụng các thực phẩm quá nóng hoặc quá lạnh
- Giảm ăn đồ cay nóng
- Bỏ thói quen hút thuốc và uống rượu cũng như các thói quen không lành mạnh khác
- Đeo khẩu trang mỗi khi ra đường
- Tập thể dục thể thao thường xuyên giúp tăng đề kháng cho cơ thể hạn chế nguy cơ mắc bệnh
- Thường xuyên kiểm tra răng miệng, tai mũi họng định kỳ.
